Molla Halil Es-Siirdî ve Usûlû’l-Fıkh Adlı Elyazma Eseri

 

Yrd. Doç. Dr. Adnan MEMDUHOGLU*

 

Tarihe şerefler veren erler amlırken,
Yükselmede ruh en geniş iilemlere, yerden …
Bir rayihamn ]eyzi sar ar ruhu derinden,
Geçmiş gibi, cennetteki gül bahçelerinden …

Ali Ulvi Kurucu

 

Siirt, ilimle irfanm, tefekkürle hikmetin buluştuğu güzel şehirlerimizden birisidir. Tarihi ve kültürel güzellikleriyle öne çıkan bu şehrin, Asurlulardan Urartulara, Perslerden Araplara, Selçuklulardan Osmanlılara vanncaya kadar pek çok medeniyete ev sahipliği yaptığını kaynaklanmız bize haber vermektedir.

Siirt’in her köşesinde yılın hemen her mevsiminde yöre halkının ve diğer bölgelerden gelen ziyaretçilerin akınına uğrayan bir ilim yuvası, bir irfan mü- essesesi görmek mümkündür. Kokusu, rengi, havası bambaşka bir güzelliğe sahip olan Siirt yöresinin camileri, medreseleri, türbeleri, sanat eserleri ve mimarisiyle her biri bir başka döneme tanıklık eden tarihin canlı şahitleri halen ayakta durmaya devam etmektedir. Siirt’te yaşamış, yüzlerce talcbe yetiştirmiş, çok sayıda özgün eserler vermiş ve türbesi burada bulunan alim şahsiyetler arasında Molla Halil es-Siirdi’nin (ı 750 ı843) şüphesiz önemli ve ayncalıkh bir yeri vardır. O’nu yaşadığı bölgede bu kadar önemli ve ayncalıklı kılan husus, özellikle o günkü medrese tahsilinde okutulan her ders ile alakah olarak bir eser telif etmiş olmasıdır. Bu alandaki ıslah ve tecdit yönü ile de öne çıkan Molla Halil’in Osmanlı döneminde, l8.veı 9 .asır larda, Siirt’in önemli ilim, kültür ve eğitim merkezi olma vasfım korumasmda büyük katkılan olmuştur. Dönemin medreselerinde okutulan ilimlerle ilgili olarak yazdığı eserler arasında basılmış olanlan o gün bugündür bazı ilim merkezlerinde ders kitabı
olarak okutulan M. Halil Siirdi’nin bazı telifleri günümüzde halen basılamamış
el yazması (mahtut) olar~k muhafaza edilmektedir.
M. Halil Siirdi’nin fıkıh usulü alanında yazmış olduğu ve erbabınca bu sahada
önemli bir telif olarak kabul edilen “Usülü’l-fıkh” adlı doksan bir varaklık
el yazma eseri, O’nun fıkhi yönünü ve u.sül anlayışını ortaya koyan önemli
bir kaynak olarak karşımıza çıkmaktadır. Biz bu tebliğimizde eserin tamtı­
rnma ve eserde izlenen yönteme geçmeden önce M. Halil Siirdi’nin hayatı ve
eserleri üzerinde kısaca durmak istiyoruz.

Anahtar Kelimeler
İbrahim Hakkı Erzurumî, fıkıh, ilmihâl, şiir, manzûm ilmihâl