İlmihâl Edebiyatının Tarihi Serencâmı

 

Adnan MEMDUHOĞLU (*)

Öz

“İlim” ve “Hal” kelimesinden müteşekkil ilmihâl kelimesi, ilk dönemlerden itibaren kullanılmakla birlikte, daha sonraları, kişinin içinde bulunduğu zamanda ve durumda sahip olması gereken dînî bilgilerin yer aldığı eserler için kullanılır olmuştur. Dînî bilginin elde edilmesinde yaygın kullanım alanına sahip olan ilmihâl hakkında yapılan çalışmalar oldukça sınırlıdır. İlmihâl sözcüğünün kaynaklarda ilk olarak ne zaman kullanıldığını tesbit etmek, tarihî sürecini ve geçirdiği evreleri net bir şeklide ortaya koymak bugünkü mevcut bilgilerden hareketle zordur. Bu amaçla makalede ilmihâl kavramı kelime ve telif türü olarak ele alındıktan sonra ilmihâlin oluşum, gelişim ve dönüşüm aşamalarından bahsetmek suretiyle tarihsel sürece değinilecektir. Makalede ayrıca fıkhî açıdan önem arz eden bazı ilmihâl örnekleri, içerdiği konular çerçevesinde ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler: İslam, İlmihâl, İlmihâl Edebiyatı, Fıkıh, İslâm Hukuku.

 

The Historical Process of the Catechism Literature
Abstract

Although Ilmihâl, that consists of words ‘ilim’ (wisdom) and ‘hal’ (state) has been used as frome arly periods, later included compositions written in the field of Canon Law that describes spiritual information which individuals should posses in their state, moment and time. There are very few works on “ilmihâl” (catechism) that are widely in use. It is particularly difficult with today’s information to determine when and how they developed. It is impossible to determine whent he Word catechism was first used. This work has been written with aim of bringingin to light the past histories of catechism.

Keywords: Islam, İlmihâl, Catechism Literature, Fiqh, IslamicLaw